Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης

Κύριος σκοπός του μαθήματος είναι η εισαγωγή στα κύρια ερωτήματα και η διερεύνηση των σημαντικότερων κατευθύνσεων της φιλοσοφίας της επιστήμης και της επιστημολογίας των κοινωνικών επιστημών. Η διάρθρωση του μαθήματος είναι εννοιολογική και οργανώνεται μέσα από την ανασυγκρότηση του αντικειμένου και την ανάπτυξη των ειδικών προβλημάτων της φιλοσοφίας της επιστήμης και της επιστημολογίας των κοινωνικών επιστημών στο ευρύτερο πλαίσιο που καθορίζεται από την προβληματική της διάκρισης μεταξύ φυσικών και κοινωνικών επιστημών. Σχετικά με την επιστημολογία των κοινωνικών επιστημών, το μάθημα εστιάζει στη λεγόμενη «Ηπειρωτική παράδοση».

Το μάθημα αποσκοπεί:

1. στην εξοικείωση των φοιτητών/τριών με το αντικείμενο, τα θεμελιώδη ερωτήματα, τις κεντρικές έννοιες και τους στόχους της επιστημολογίας ως διακριτού κλάδου της φιλοσοφίας.
2. στην παρακολούθηση της πορείας και εξέλιξης της επιστημολογίας μέσα από τη συστηματική ανασυγκρότηση των κύριων προβληματικών που καθόρισαν τη σκέψη των σημαντικότερων θεωρητικών εκπροσώπων και των διαφορετικών ρευμάτων της.
3. στη διερεύνηση διαφορετικών φιλοσοφικών παραδόσεων και θεωρητικών προσεγγίσεων και στην εξοικείωση με τις ενδεχόμενες συγκλίσεις και διαφορές τους πάνω στα θεμελιώδη ζητήματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπη τόσο η φιλοσοφία της επιστήμης όσο και η επιστημολογία των κοινωνικών επιστημών.
4. στη γνώση της εξέλιξης μέσα στον χρόνο της φιλοσοφίας της επιστήμης και της επιστημολογίας των κοινωνικών επιστημών σε συσχετισμό με την ευρύτερη πορεία και τα επιτεύγματα τόσο της επιστήμης όσο και του φιλοσοφικού στοχασμού.
5. στην κατανόηση του διακριτού αντικειμένου, των κεντρικών εννοιών και των ιδιαίτερων προβλημάτων, επιστημολογικών αρχών και μεθοδολογικών κατηγοριών των κοινωνικών επιστημών σε σχέση με τις φυσικές επιστήμες.
6. στη διαπραγμάτευση των διαφορετικών θεωρητικών προσεγγίσεων πάνω στα θεμελιώδη ζητήματα που ανακύπτουν στο πλαίσιο της επιστημολογίας των κοινωνικών επιστημών.

Περιεχόμενο μαθήματος

1. Εισαγωγή στην ορολογία, στις προβληματικές και στα ερωτήματα που θέτει η επιστημολογία και το πρόβλημα της διάκρισης φυσικών και κοινωνικών επιστημών.
2. Η προβληματική της επιστημονικής εξήγησης με έμφαση στη συγκρότηση της νέας επιστημονικής μεθόδου.
3. Το ερώτημα της παραγωγής και επικύρωσης της επιστημονικής γνώσης και η παράδοση του λογικού θετικισμού μέσα από τη διερεύνηση της «καθιερωμένης θεώρησης» στη φιλοσοφία της επιστήμης.
4. Η προβληματική της επιστημονικής αλλαγής στη φιλοσοφία της επιστήμης: Λογικός θετικισμός, Popper, «Νέα Φιλοσοφία της Επιστήμης» (Kuhn, Lakatos, Feyerabend, Laudan).
5. Αντικειμενικότητα και αξιολογική ουδετερότητα στις κοινωνικές επιστήμες.
6. Εξήγηση, ερμηνεία και ορθολογικότητα στις κοινωνικές επιστήμες.
7. Κοινωνικές επιστήμες και κοινωνική οντολογία Ι: Η παράδοση του μεθοδολογικού ατομισμού.
8. Κοινωνικές επιστήμες και κοινωνική οντολογία ΙΙ: Η παράδοση του ολισμού.
9. Κατανόηση και ερμηνεία στις κοινωνικές επιστήμες Ι: γλωσσική παράδοση και πολιτισμική ανθρωπολογία.
10. Κατανόηση και ερμηνεία στις κοινωνικές επιστήμες ΙΙ: φαινομενολογία και ερμηνευτική.
11. Ο πρακτικός χαρακτήρας των κοινωνικών επιστημών: Κριτική θεωρία.
12. Ορθολογική ανακατασκευή και μεθοδολογικός πλουραλισμός: Το παράδειγμα της επικοινωνιακής θεωρίας.
13. Συμπεράσματα.

Μαθησιακά αποτελέσματα

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτήτριες/ές θα είναι σε θέση να:

1. Αντιλαμβάνονται κατά τρόπο εποπτικό και να είναι σε θέση να οριοθετούν και να εξειδικεύουν κατά τρόπο συστηματικό τα κεντρικά ερωτήματα που θέτουν και τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τόσο η φιλοσοφία της επιστήμης όσο και η επιστημολογία των κοινωνικών επιστημών.
2. Γνωρίζουν και να χειρίζονται τις βασικές έννοιες της φιλοσοφίας της επιστήμης και να είναι σε θέση να τις συνδέουν κατά τρόπο συστηματικό με την εξέλιξη της επιστήμης.
3. Διαχωρίζουν τις διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις και τα διαφορετικά επιστημολογικά ρεύματα στη φιλοσοφία της επιστήμης και στην επιστημολογία των κοινωνικών επιστημών.
4. Γνωρίζουν τους σημαντικότερους εκπροσώπους των διαφορετικών επιστημολογικών ρευμάτων και τις φιλοσοφικές τους καταβολές και να είναι σε θέση να διακρίνουν και να επεξεργάζονται κατά τρόπο συστηματικό τις ενδεχόμενες συγκλίσεις και αποκλίσεις τους πάνω στα θεμελιώδη ζητήματα της φιλοσοφίας της επιστήμης και της επιστημολογίας των κοινωνικών επιστημών.
5. Κατανοούν και να επεξεργάζονται κριτικά τον διακριτό χαρακτήρα των κοινωνικών επιστημών σε σχέση με τις φυσικές επιστήμες.
6. Συνδέουν τις έννοιες, τις κατηγορίες και τις ιδιαίτερες μεθοδολογικές εφαρμογές των κοινωνικών επιστημών με τα ειδικά προβλήματα που αυτές αντιμετωπίζουν σε σχέση τόσο με το πεδίο εφαρμογής τους (κόσμος της ανθρώπινης πράξης με νόημα) όσο και με τη μεθοδολογία τους (ανακατασκευή των καθολικών δομών και των κανονιστικών περιεχομένων του νοήματος και της κοινωνικής δράσης).
7. Γνωρίζουν τις θεμελιώδεις έννοιες της επιστημολογίας των κοινωνικών επιστημών (αξία, αξιολογική ουδετερότητα, νόημα, κατανόηση, εξήγηση/ερμηνεία, φορέας δράσης/δομή, βιωμένος κόσμος κ.τ.λ.), να κατανοούν την προέλευσή τους μέσα από την ένταξή τους στην ευρύτερη φιλοσοφική παράδοση (π.χ. η έννοια του βιωμένου κόσμου στη φαινομενολογική παράδοση και ο μετασχηματισμός της στη θεωρία της επικοινωνίας του Habermas) και να επεξεργάζονται κατά τρόπο συστηματικό τη λειτουργία τους στο ευρύτερο πλαίσιο της επιστημολογίας των κοινωνικών επιστημών.